Kara łączna w mojej praktyce Adwokata po zmianach w Kodeksie karnym tj. po 01 lipca 2015 r.
Kara łączna – podobnie jak wcześniej – dotyczy sytuacji gdy popełniono dwa lub więcej przestępstw. Jeżeli za przestępstwa sprawcy wymierzono kary tego samego rodzaju (np. rok pozbawienia wolności i 2 lata pozbawienia wolności) albo inne podlegających łączeniu (np. rok pozbawienia wolności i 1 rok ograniczenia wolności) to należy orzec karę łączną – oczywiście pod warunkiem, że są spełnione warunki, o których poniżej.
W Polsce obowiązuje mieszany system łączenia kar. Mieszany bo łączy zasadę absorpcji (polega na pochłanianiu przez karę najsurowszą innych lżejszych kar) jak i zasadę kumulacji (polega na sumowaniu kar za poszczególne przestępstwa – bez przekroczenia jednak przewidzianych w ustawie granic).
Zwracam uwagę, że orzeczenie kary łącznej jest obowiązkowe – jeżeli są spełnione przesłanki to kara łączna będzie obligatoryjna.
Z karą łączną można się spotkać:
- w wyroku skazującym (tu kara łączna orzekana będzie w odniesieniu do kar wymierzonych za przypisane oskarżonemu w wyroku skazującym poszczególne przestępstwa)
albo
- w odrębnym wyroku łącznym (tu w wyroku łącznym następuje jedynie orzeczenie kary łącznej w stosunku do osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów)
Poniżej zestawienie – jakie kary (i środki karne) podlegają łączeniu:
- kary tego samego rodzaju podlegające stopniowaniu (kara grzywny, ograniczenia wolności i kara pozbawienia wolności),
- kara ograniczenia wolności i kara pozbawienia wolności,
- kara 25 lat pozbawienia wolności z innymi karami,
- kara dożywotniego pozbawienia wolności z innymi karami
- terminowe środki karne tego samego rodzaju
Czy kara łączna zawsze ma na celu poprawę sytuacji skazanego? Nie zawsze. Przykładowo w przypadku łączenia dwóch zbiegających się kar 25 lat pozbawienia wolności, będzie można orzec łączną karę dożywotniego pozbawienia wolności. W przypadku łączenia dwóch warunkowo zawieszonych kar pozbawienia wolności, będzie można orzec łączną karę bezwzględnego pozbawienia wolności.
Nowelizacja ustawy doprowadziła do uchylenia art. 92 k.k. Zgodnie z tym artykułem wydanie wyroku łącznego było możliwe również w sytuacji gdy poszczególne kary […] zostały już w całości albo w części wykonane!. Natomiast teraz karą łączną mogą być objęte tylko wymierzone i podlegające wykonaniu kary. Podlegające wykonaniu, tzn. takie, które nie zostały jeszcze wykonane.
Co to oznacza w konkretnym przypadku? Jeżeli skazany odbył 3 kary i została mu jedynie ostatnia do wykonania, to nie ma możliwości wydania wyroku łącznego i objęcia nim kar już wykonanych.
Poza przypadkami zawieszenia kary pozbawienia wolności, brak możliwości wykonania kary oznacza, że kary nie będzie można połączyć.
Tu jednak praktyczna uwaga: „Kara łączna gdy jedną z kar podlegających łączeniu jest kara od której skazany uzyskał warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary”, a przede wszystkim Kara łączna gdy jedna z kar została już wykonana
Nowela ustanowiła podstawowe wartości, którymi powinien kierować się sąd przy orzekaniu kary łącznej. Sąd powinien przede wszystkim wziąć pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągną wobec skazanego, a także kształtowanie świadomości prawnej. Cel zapobiegawczy to odstraszenie sprawcy od tego, aby znowu popełnić przestępstwo (lub uniemożliwienie mu popełnienia przestępstwa) cel wychowawczy to przede wszystkim resocjalizacja.
Skazani często wychodzą z – błędnego – założenia, że dla orzeczenia kary łącznej wystarczy prosta kumulacja przestępstw – czyli popełnienie czynu A, B i C. Mandanci wyobrażają sobie, że bez żadnych dodatkowych warunków mnogość przestępstw i kar oznacza obowiązek kary łącznej. Tak jednak nie jest.
Jeszcze przed zmianami podstawowym warunkiem dla kary łącznej było popełnienie dwóch lub więcej przestępstw zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny. Wydanie wyroku skazującego przedzielało czyny i wyłączało karę łączną. Obecnie ten zapis zmieniono – nadal jest jednak wiele wyjątków kiedy orzeczenia kary łącznej nie będzie możliwe.
Pierwszym wyjątek od kary łącznej to art. 85 § 3 kk „podstawą orzeczenia jednej kary łącznej nie może być kara wymierzona za przestępstwo popełnione po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania innej kary podlegającej łączeniu z karą wykonywaną w chwili popełnienia przestępstwa, lub karą łączną, w skład której wchodzi kara, która była wykonywana w chwili popełnienia czynu”.
Sens tego przepisu jest następujący – nie będą podlegać połączeniu kary, gdy podczas wykonywania kary zostaje popełnione kolejne przestępstwo. Jeżeli jest wykonywana kara A za przestępstwo A, to popełnienie podczas jej wykonywania przestępstwa B (i wymierzenie kary B) nie będzie podlegać połączeniu z karą A. Tu jednak mała istotna uwaga: będzie można orzec karą łączą w przypadku, gdy kara A została warunkowo zawieszona – a przestępstwo B zostało popełniono w trakcie okresu próby.
Drugim wyjątkiem jest zakaz orzekania kary łącznej w skład której weszłaby kara prawomocnie nałożona orzeczeniem wydanym w innym państwie Unii Europejskiej. Polskie sądy nie mogą naruszać prawomocnych orzeczeń wydanych przez inne państwa członkowie. Wyrok łączny jest natomiast tzw. „zmieniającym wyrokiem merytorycznym co do kary” i stanowiłyby niedopuszczalne naruszenie wcześniejszego wyroku karnego z państwa członkowskiego UE.
Nie podlegają łączeniu kary zastępcze np. zastępcza kara pozbawienia wolności orzeczona w miejsce grzywny. Nie podlegają one łączeniu zarówno ze sobą jak i z karami zasadniczymi.
Kolejne ograniczenie wynika z łączenia kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszonej i bezwzględnej.
Adwokat Gorzów Wielkopolski
Kancelaria Adwokacka Gorzów Wielkopolski